Koniec roku szkolnego i związane z nim wakacje to idealny czas, aby zastanowić się nad tym, co warto zmienić lub poprawić w naszej codzienności zawodowej od Września 😉 Może warto wprowadzić trochę nowoczesności do naszej placówki oświatowej i rozpocząć informatyzację sprawdzianów wiedzy i umiejętności naszych podopiecznych?

Szanuj zieleń – przeprowadzaj testy online! Część 2: Zagrożenia i problemy.

W załączonym powyżej artykule omawiałem korzyści płynące z przeprowadzania testów online; tutaj natomiast skupię się na zagrożeniach i problemach, które mogą być związane z takim eksperymentalnym podejściem do sprawdzania wiedzy i umiejętności uczniów.

Zanim jednak zaczniemy omawiać “złą stronę” testów online, chciałbym serdecznie podziękować zaangażowanym czytelnikom, którzy poświęcili kilka minut swojego cennego czasu na refleksję na ww. temat i poprzez różne formy komunikacji (wiadomości, komentarze na wielu facebookowych grupach zrzeszających nauczycieli i na mojej stronie internetowej, a także rozmowy face-to-face) udzielili mi pomocy w zebraniu myśli i wniosków. Jesteście wielcy ❤️ Nie sposób podziękować każdemu z osobna, ale wierzcie mi, że dzięki Waszej pomocy udało mi się usystematyzować moje własne przemyślenia oraz zebrać nowe elementy warte uwagi, na które sam nie wpadłem 🙂

Część 2.

2. Trudności i zagrożenia.
a) Brak dostępu do sprzętu i/lub niedostatecznie wyposażone pracownie; problemy techniczne
b) Trudność w opanowaniu obsługi oprogramowania przez ucznia i nauczyciela
c) Ograniczone funkcje oprogramowania lub wymóg zakupu licencji w celu uzyskania pełnej funkcjonalności
d) Ryzyko błędnego uwierzytelnienia ucznia
e) Niezgodność z ogólnymi zasadami przeprowadzania egzaminów zewnętrznych
f) Niezgodność z przepisami dot. ochrony danych osobowych (RODO)
g) Zagrożenie obniżeniem wyników (stres związany z nowym medium)
*) A w części 3…

2. Trudności i zagrożenia.

a) Brak dostępu do sprzętu i/lub niedostatecznie wyposażone pracownie; problemy techniczne

Pierwszym, bardzo ważnym i trudnym do pokonania problemem jest dostępność sprzętu we współczesnych szkołach. Trudność przeprowadzania testów online w pracowni komputerowej jest dwojaka – po pierwsze, niejednokrotnie jest ona zajęta (z uwagi na lekcje informatyki) w czasie, w którym chcielibyśmy zorganizować rzeczony sprawdzian; po drugie, jeśli już jest wolna, to okazuje się, że sprzęt komputerowy i połączenie internetowe dostępne w ww. pomieszczeniu nie spełniają standardów wymaganych do przeprowadzenia tego typu formy sprawdzania wiedzy. A nawet jeśli to wszystko już mamy, to może się okazać, że po prostu w sali występuje problem niedostatecznej ilości stanowisk, przy których uczniowie mogliby samodzielnie rozwiązać test…
Oczywiście do przeprowadzenia sprawdzianu można również wykorzystać tablety, smartfony i laptopy, jednakże w takim rozwiązaniu powstaje cała masa innych problemów. Świetnie, jeśli szkoła idzie z duchem czasu i inwestuje w tablety do wypożyczenia na lekcje – co jednak, jeśli, na przykład, trzech nauczycieli chce wypożyczyć sprzęt na tą samą godzinę? Jeśli natomiast poprosimy naszych uczniów o rozwiązanie testu na własnym sprzęcie, to nie mamy kontroli nad jego jakością i niezawodnością – szanse powodzenia zależą wtedy mocno od jakości sprzętu używanego przez uczniów… Jako nauczyciele nie możemy oczekiwać, że każdy nasz podopieczny będzie posługiwał się flagowym smartfonem lub laptopem, który zapewni mu gwarancję niezawodnego rozwiązania sprawdzianu.

b) Trudność w opanowaniu obsługi oprogramowania przez ucznia i nauczyciela

Kolejnym problemem, którego nie można zbagatelizować, jest szansa, że oprogramowanie służące do przeprowadzania testów online będzie niezrozumiałe dla uczniów i nauczycieli. Mimo, że każdego z nich da się nauczyć, to należy pamiętać, że jeden człowiek załapie wszystko w mig, drugi natomiast będzie się dwoił i troił aby pojąć meandry danego rozwiązania… Dlatego też testy online należy wprowadzać w szkołach stopniowo – nic na siłę – aby każdy nauczyciel mógł, w swoim tempie, ich się nauczyć; uczniom natomiast dobrze jest dać odrobinę więcej czasu na rozwiązanie sprawdzianu niż zazwyczaj, aby mogli spokojnie zapoznać się z nowym medium.

c) Ograniczone funkcje oprogramowania lub wymóg zakupu licencji w celu uzyskania pełnej funkcjonalności

Kolejną trudnością, z którą należy sobie poradzić, jest niejednokrotnie dość ograniczony zakres funkcji strony/oprogramowania do tworzenia testów online, lub, co gorsza, zablokowanie części z nich do momentu wykupienia abonamentu (tzw. paywall). Jest to niedogodność, z którą należy zmierzyć się z dwóch stron – po pierwsze, warto przemyśleć, czy nasze pomysły dot. sprawdzianu da się przełożyć na inny typ zadania; po drugie, warto porozmawiać z dyrektorem, czy nasza placówka oświatowa dofinansuje wykupienie abonamentu (nauczyciele wiele rzeczy kupują z własnej kieszeni – a to jest, moim zdaniem, błąd, którego nie należy powielać przy wprowadzaniu eksperymentalnych testów). I tak jak dla niektórych nauczycieli ograniczone funkcje nie będą większym problemem, tak dla innych mogą stanowić one duże utrudnienie przygotowania odpowiedniego testu i zaplanowania go tak, aby uczniowie zmieścili się w określonej ramie czasowej (najczęściej 40-45 minut).

d) Ryzyko błędnego uwierzytelnienia ucznia

Kolejny problem jest już bardziej trywialny, ale wciąż nie mniej ważny podczas rozważania, czy należy wprowadzić w naszej placówce testy online. Błędne uwierzytelnienie ucznia, bo o tym chcę wspomnieć, może wystąpić w najmniej spodziewanym momencie! Jeśli nasz test wymaga zalogowania się na założone wcześniej konto ucznia, to może się zdarzyć, że nasz podopieczny zwyczajnie zapomni loginu i hasła do platformy… Jeśli natomiast mamy test, który prosi o podanie imienia i nazwiska przez ucznia w trakcie lub po rozwiązaniu, to istnieje małe ryzyko, że dana osoba wpisze, dla zabawy lub psikusa, dane kogoś innego. Na obie sytuacje dobrze jest się przygotować – można poprosić uczniów, aby przed przesłaniem odpowiedzi zgłosili się do nas w celu kontroli (ale tu i tak ryzykujemy, że figlarz “zapomni” poprosić nas o weryfikację), możemy zbierać w teście adresy e-mail (swoją drogą bardzo pomocne w celu późniejszego przesłania do ucznia informacji zwrotnej) lub, jeśli jest taka możliwość, poprosić szkolnego administratora o udzielenie nam uprawnień do szybkiego resetowania hasła i loginu danego ucznia (co i tak spowoduje kilkuminutowe opóźnienie w rozpoczęciu testu przez danego ancymona 🙂 ). Przed przeprowadzeniem sprawdzianu online warto się przygotować również na takie sytuacje 😉

e) Niezgodność z ogólnymi zasadami przeprowadzania egzaminów zewnętrznych

W dzisiejszych czasach, wszystkie egzaminy zewnętrzne we współczesnych szkołach przeprowadza się analogowo – na papierze, z dopuszczalnym przeniesieniem odpowiedzi na nośnik cyfrowy (jeśli wymaga tego dostosowanie formy egzaminu z uwagi na orzeczenie o specjalnych potrzebach edukacyjnych danego ucznia). Testy online w swej najbardziej zaawansowanej formie, czyli takiej, która polega na rozwiązaniu całego sprawdzianu w wersji cyfrowej, bez użycia papieru, różnią się dość znacznie od wszelkich dopuszczalnych form pisanych po ukończeniu wszystkich etapów edukacyjnych w polskim szkolnictwie. Wprowadzając testy online należy mieć świadomość, że przed końcem danego etapu warto z uczniami przećwiczyć formę danego egzaminu oraz związane z nim procedury – nie chcemy przecież, aby uczeń uzyskał niższy wynik tylko z powodu tego, że nie jest technicznie przygotowany do powrotu do papieru 😉

f) Niezgodność z przepisami dot. ochrony danych osobowych (RODO)

Kolejny problem, którego nie można bagatelizować, jest związany z najnowszymi przepisami dot. ochrony danych osobowych. RODO wprowadza wiele obostrzeń, które powodują, że założenie konta uczniowskiego w oddzielnym serwisie, nie związanym z domeną szkoły, stoi pod znakiem zapytania. Co więcej, jeśli nawet przeprowadzamy test niewymagający logowania – to nadal należy uniknąć zbierania pełnych danych typu imię, nazwisko, klasa…
Ja do przeprowadzenia swojego pilotażowego testu online przygotowałem dla siebie “obejście”, jednakże nadal nie jestem pewien, czy wystarczyłoby ono do realizacji wszystkich obowiązkowych sprawdzianów. Moim rozwiązaniem była dodatkowa klauzula poniżej testu i przed przyciskiem pozwalającym na przesłanie odpowiedzi:

Wysyłając ww. formularz zgadzasz się na przetwarzanie Twoich danych osobowych w celu przeprowadzenia sprawdzianu z rozdziału 7.
Administratorem Twoich danych osobowych (w rozumieniu przepisów o ochronie danych osobowych) jest pan Oskar Rożewicz, oskar[małpa]o-rozewicz.pl
Twoje dane zostaną przekazane panu Oskarowi w celu szybkiego sprawdzenia Twoich odpowiedzi i udzielenia informacji nt. uzyskanej oceny.
W związku z powyższym przysługują Ci następujące uprawnienia:
– prawo do żądania dostępu do swoich danych osobowych, ich sprostowania, usunięcia lub ograniczenia przetwarzania,
– prawo do wniesienia sprzeciwu wobec przetwarzania,
– prawo do przenoszenia danych,
– prawo do cofnięcia zgody na przetwarzanie danych osobowych w określonym celu,
– prawo do wniesienia skargi do organu nadzorczego w związku z przetwarzaniem danych osobowych
Powyższe uprawnienia możesz realizować zgodnie z zasadami opisanymi w art. 16 – 21 RODO, kontaktując się z panem Oskarem za pomocą e-maila: oskar[małpa]o-rozewicz.pl

Tak jak wspomniałem powyżej, obawiam się jednak, że taka klauzula ma sens w przypadku przeprowadzania jednorazowego testu… W całej serii sprawdzianów online może jednak ona nie wystarczyć – tutaj należałoby zapytać się prawnika o opinię 😉
Rozwiązać ten problem można, gdy uruchomimy całą platformę do testowania na serwerze szkoły – w takim wypadku dotyczą nas obowiązujące w szkole przepisy RODO. Można też, tak jak wspomniałem wcześniej, nie zbierać danych wrażliwych (imię, nazwisko, klasa) –  zamiast tego należy “zakodować” naszych uczniów (np. Jan Kowalski = A01) i prosić ich o wpisanie tylko kodu na sprawdzianie w wersji cyfrowej.

g) Zagrożenie obniżeniem wyników (stres związany z nowym medium)

O ostatnim problemie, czyli stresie związanym z nową formą sprawdzania wiedzy, przyznam się szczerze – nie pomyślałem 😉 Całe szczęście, że przed napisaniem tej części artykułu zbierałem opinie i spostrzeżenia przez komentarze wspomniane na początku – okazuje się, że czasem może się zdarzyć, że uczniowie uzyskają niższe wyniki z powodu stresu wywoływanego przez test online.
Jak temu zaradzić? Myślę, że należy dać uczniom, po pierwsze, więcej czasu na wykonanie zadania niż w przypadku standardowego sprawdzianu. Ponadto dobrze jest, na początku, używać formy online do organizacji krótszych form sprawdzania wiedzy (np. kartkówki) niż od razu zaskakiwać naszych podopiecznych rozbudowaną klasówką. Mogę mieć tylko nadzieję, że nasi uczniowie, których nazywa się niejednokrotnie digital natives, bardzo szybko opanują stres i przyzwyczają się do sprawdzianu na miarę XXI wieku 😉

*. A w części 3…

I na tym kończy się druga część tego artykułu! W kolejnym epizodzie chciałbym omówić po krótce kilka narzędzi, które istnieją na rynku i pozwalają przeprowadzać testy online, kładąc szczególny nacisk na ich wady i zalety w porównaniu do konkurencji.
Ale…

? Aby przygotować część trzecią, po raz kolejny potrzebuję Twojej pomocy. ?

W komentarzu tutaj, lub na Facebooku, napisz jakie narzędzia miałeś/miałaś okazję wykorzystać do przeprowadzenia testów online. W kolejnej części chciałbym omówić po krótce kilka z nich – miałem okazję “pobawić się” Moodle, Testportal.pl, Google Forms, jednakże jestem pewien, że na rynku jest więcej rozwiązań tego typu 😉
Z góry dziękuję! ❤️

Część 3 już gotowa 🙂

Szanuj zieleń – przeprowadzaj testy online! Część 3: Nie bój się eksperymentować!

Obrazki pochodzą z bazy clipart-library.com